İdeal bir birey olarak canavarlar
1949 doğumlu Barry Windsor-Smith, çizgi roman dünyasının Michelangelo’su olarak biliniyor. İlk profesyonel kariyerine 1960’ların ortalarında Marvel’da başladı. Daha sonra Valiant Comics, Gold Key Comics ve diğer birçok şirkette bir göreve başlar.
Öne çıkan eserleri ‘Conan’, ‘Red Sonja’, ‘Weapon X’, ‘Solar’, ‘Unity’ gibi dizilerdir. Smith, yer aldığı dizilerde ve o dizilere eklediği yeni karakterlerde kendi imzasını yaratmayı başarıyor. “Kirasını ödeyen projeler” ile uğraşırken bir yandan da bağımsız çalıştığı ve sanatsal yönünün ağır bastığı çizgi romanlar yazıyor. Bunlardan ilki ‘Canavarlar’.
Yaklaşık 35 yıllık bir emeğin eseri olan ‘Canavarlar’ geçtiğimiz günlerde Karakarga Yayınları etiketiyle raflardaki yerini aldı. Otorite kavramını devlet, ordu ve aile üçgeninde ele alan ve otorite altındaki bireyin “canavar”lığına değinen kitabın çevirmeni Emre Yavuz.
II. DÜNYA SAVAŞI, ORDU VE KAPALI DENEYLER
‘Canavarlar’ 1964’te Amerika’da geçiyor. Bobby Bailey adında genç bir adam orduya katılmak için başvuruyor. Onunla ilgilenen isim Teğmen McFarland. McFarland, usule ilişkin sorularından Bailey’nin kimsenin olmadığı, tabiri caizse hayatta olmadığı sonucuna vardığında bunu amirlerine bildirir. Böylece Bailey, gizli Prometheus Projesi’ne dahil edilir.
II. İkinci Dünya Savaşı sırasında bir dizi Nazi bilim insanı tarafından yönetilen bu proje, genetiği değiştirilmiş “kıdemli askerler” yaratmak için tasarlandı. Almanya savaşı kaybedince bu bilim adamları “becerilerini” bu kez ABD için kullanmaya başladılar. Ve evet, Bailey proje için mükemmel bir denek.
Bu noktadan itibaren çizgi roman iki satıra ayrılıyor. İlk satır Bailey’e ve bu yüzüğe yapılan işlemler etrafında dönerken, ikinci satır Teğmen McFarland’ın pişmanlığı ve Bailey’i kurtarma girişimi şeklinde ilerliyor. Hikaye, Teğmen’in macerasına gerçeküstü bir dönüş yapmaya başlar. Çünkü esere geçmişi ve geleceği “görme” yeteneği eklenir. İki hattın yeniden buluştuğu noktada farklı bir çatışma yaşanmaya başlar.
Canavarlar, Barry Windsor Smith, Çeviren: Emre Yavuz, sayfa 368, Karakarga Yayınları, 2023.İDEAL İNSAN YARATMAK
Kitap zaman zaman geçmişe, 1949 yılına dönüyor. Bailey’nin çocukluğunu ve ailesini bu şekilde tanıyoruz. Bailey hoş bir çiftin çocuğu olarak dünyaya geldi. Baba II. Dünya Savaşı’na katılmak için Nazi Almanya’sına gittiğinde, ailenin en büyük ızdırabı hasrettir. Ancak Tom askerden geldiğinde farklı bir insan olarak çıkıyor; sinirli, şiddetli, katı, sevgisiz birine.
Ailenin bütün düzeni bozulduğunda iddia etmesi zor olmayan bazı sonuçlar yaşanır. Nihayetinde Bailey öksüz kalır. Ancak bu, Smith’in sakladığı ve büyük sürprizlere bağladığı bir şey değil. Tam tersine bu şiddet sarmalıyla kitabın başlangıcını açıyor. Onun asıl sorunu duygularla ilgili. Başka bir deyişle, Bailey’i bir yaratığa dönüştüren tüm süreci tartışmaya çalışıyor.
Peki bunun sebebi nedir? Sadece Prometheus Projesi mi? Yoksa çok daha katmanlı ve mikrodan makroya yayılan tüm iktidar sistemleri mi?
Prometheus Projesi nasıl “üst düzey, ideal askerler” yetiştirmeyi hedefliyorsa, “proje” olarak aile de “ideal çocuklar” yetiştirmeyi hedefliyor. Bailey, hayalleri olan bir çocuktan kendi evinde resmi şiddet ve baskıyla “çıldırmak” için doğru ilk adımı atıyor. Babası onu her fırsatta küçük düşürür ve döver. Bailey asla “ideal” olamaz. Bu nedenle II. Dünya Savaşı’na katılan ve Nazileri yenerken Nazi olan bir baba tarafından şekillendirilmeye çalışılır.
Prometheus Projesi bunun bir sonraki adımıdır. Baba asker olur, formalite gayrı resmi olur ama otorite bire bir otoritedir. Başka bir deyişle; Babası zihnini ve duygusal dünyasını mahvetmiş olan Bailey, bir zamanlar ordu tarafından fizyolojik olarak deforme edilir.
ANA CANAVAR KİMDİR?
Smith, profesyonel kariyeri boyunca özellikle spekülatif hikayeler, “eğer” adı verilen alternatif çizgi romanlar üretmekle ilgileniyor. Bunlardan biri de 1984-1985 yıllarında Marvel için geliştirdiği Hulk hikayesi. Bu yeni dünyada Bruce Banner, gama ışınlarına maruz kaldığı için değil, çocukken tacize uğradığı için şiddetli, saldırgan bir canavara dönüşüyor. Smith bunu başaramaz, ancak bir şekilde onu Canavarlar’a dahil edecek şekilde değiştirir.
Elbette kurulabilecek tek işletme bu iştirak değil. Ayrıca üzerinde çalıştığı en iyi bilinen serilerden biri olan Weapon X’teki bir emsali de ele alıyor. Çünkü Wolverine de özel bir deneyle “yaratıldı”. Aslında dünyadaki Sabretooth ve Deadpool gibi birçok mutant her zaman örnek formda geliştirilir.
The Guardian’dan Sam Leith ile yaptığı bir röportajda Smith, çalışmalarının ortasında benzerlikler bulmanın son derece yaygın olduğunu söylüyor. Evet öyle, çünkü burada önemli olan iştiraklerden çok farklılıklar. Örneğin, Logan her zaman geçmişi ve “yaratıcısı” ile hesaplaşma içindedir. Captain America’nın yaratılışı, Smith’le ilgili olmasa da benzer bir serüvene sahip. Ancak kahramanlarından hiçbiri Bailey kadar yalnız, duygusal ve çılgın değil. Ayrıca o bir canavar. Ona böyle davranılır. Gücü, bir güç lanetine dönüşür. Fiziksel olarak zarar görmediği sürece duygusal olarak daha fazla acı çekmeye başlar. Sırf varlığıyla bile suçtur, başkadır.
“Canavarlar” hem spekülatif bir macera hem de bir anti-kahraman anlatısıdır. Hayatının her döneminde çeşitli otorite figürleri tarafından idealleştirilmeye çalışılan herkes ‘Canavarlar’da kısa sürede kendinden bir şeyler bulabiliyor. Çünkü çizgi roman da dolaylı olarak bize şöyle bir soru soruyor:
Temel canavar kimdir; Bailey mi yoksa diğerleri mi?